Sinestezya - Jeffrey Moore

Şiir tek kişilik bir zevktir, yalnızlığın sanatıdır. Diğer insanların dikkatini dağıtmasını, şiirlerini asla senin okumayacağın şekilde okumalarını istemezsin. Bir şiiri gülünç duruma düşürmenin, harap etmenin yolu onu herkesin içinde okumaktır.

2016 Tüyap Kitap Fuarı'nın son hatırası Sinestezya'ydı. Nasıl olduğu hakkında hiçbir fikrim yoktu ama şansımızı deneyelim istedik.

Sinestezya, yine April Yayıncılıktan çıkan Olasılıksız ve Empati gibi nörolojik farklılıklar üzerine kurulu. Hastalık kelimesini kullanmak istemedim, zira bu farklılığın lanet mi yoksa mucize mi olduğuna dair tartışmalar mevcut. Şurada çok daha detaylı bir tanımı olsa da, kitabın arka kapağında şöyle diyor. "Sinestezi, algılamada duyuların birleşmesi anlamına gelir. Sinestezikler gerçeği, farklı duygusal algılamaları birbiriyle karıştırarak görür. Kimi için "E" harfi yeşildir örneğin. Bazılarına göre "R"nin tiz bir sesi vardır ya da "5" rakamı sarı renktir ve "Fa" notası çikolata tadındadır"

İşte bu faaliyetleri okura yansıtmak isteyen yazar, tasvirlerde resmen uçmuş, hatta kaba tabirle çılgın atmış. Alın size iki örnek:

"Kelly'nin, kredi kartlarının hologramları gibi titrek titrek parlayan, mango turuncusu ve peygamberçiçeği mavisi renkler saçan bir gülüşü var."

"Menekşe moru sesi bir tramplen gibi yukarı aşağı sallanıyor, tiz tonlarda etrafa barut yeşili parçalar atıyordu."

Tüm bunların yanı sıra yazarın kurgu tekniği de bugüne kadar hiç görmediğim bir şekilde. Biz dünyaca ünlü nörolog Èmilie Vorta'nın kiraladığı hayalet yazarın, doktorun notlarından ve hastası olan dört sinestezik arkadaşın günlüklerinden yola çıkarak yazdığı bir kitabı okuyoruz. Bu da yetmiyor, okurken bir taraftan da Dr Vorta'nın sayfa altlarına koyduğu dipnotlarla karşılaşıyoruz. Örneğin 10. sayfada "Doktor minik elini sıkarken Noel, "İyi de doktor neden bu kadar mutlu?" diye düşündü. "Acaba benim üzerimde de şempanzeleri gibi deneyler yapacağı için mi?"" cümlesinin dipnotuna baktığımız da Dr Vorta'nın "Araştırmalarımda hiç şempanze kullanmadım" dediğini görüyoruz. Bu durum, sanki Dr Vorta kitabı sizinle birlikte, omzunuzu üzerinden okuyormuş hissi veriyor. Ancak yer yer uzayan, arka sayfa taşan bu notlar asıl konudan kopmanıza neden olabiliyor. Hatta inanmazsınız sadece dipnottan oluşan bir sayfa var. (S.376)

Merak ediyorum da, acaba Alois Alzheimer, ismi sadece unutkanlık hastalığıyla hatırlandığı için mezarında dönüp duruyor mudur?

Kitabın konusuna gelince, Dört arkadaştan biri  ve kitabın ana karakteri olan Noel Burun'un (bu burun olayına en son değineceğim) sinestezisinin en belirgin özelliği üstün hafızasıdır. Hatta öyle ki diğer karakterlerden Norval'ın deyimiyle doğumu dahil her şeyi hatırlamaktadır. Ancak annesi Stella Burun, kaderin bir cilvesi olarak Alzheimer'e yakalanmıştır. Garip tesadüflerle bir araya gelen bu dört arkadaş, kendi özellikleri dâhilinde Noel'in annesini iyileştirmeye çalışırlar; olaylar gelişir. Ancak gelişen olaylar tıpkı Empati'de olduğu gibi onlarca tıbbi, felsefi, sanatsal terim barındırıyor.

Kitabın künyesini okurken, çeviri kelimesi yerine "Türkçesi" ibaresinin kullanılması çok hoşuma gitse de, nedenini anlamadığım bir şekilde Noel'in soyadının "Burun" olarak Türkçe'ye çevrilmesi sevincimi kursağımda bıraktı. Diğer karakterlerde böyle bir durum söz konusu değilken, "O Gün Noel Burun, babası Henry Burun ile birlikte…" gibisinden cümleler, kitaba sanki bir masal kitabıymış havası veriyor. Ama bunun dışında çeviri gayet iyi.

Kapak, doğrudan yukarıda da bahsettiğim iki kitabı hatırlatıyor. Ama sinestezi ile uyumlu olduğuna kuşku yok. Empati'yi beğenenlerin bu kitabı daha çok beğeneceklerinden eminim. Zira Empati'den çok daha iyi bir kitap. (Ama asla bir Olasılıksız değil) Ancak Empati'yi hiç beğenmemiş biri olarak bu kitabın benim için çok bir şey ifade etmediğini söyleyebilirim. Yazarın tekniğine şapka çıkartmakla birlikte genel olarak beğendiğimi söyleyemem. 

                                                 Kitabın Künyesi

 

• Orijinal Adı: The Memory Artists
• Yazar: Jeffrey Moore
• İngilizce'den Çeviri: Ergin Kaptan
• Ebat: 14 x 20 cm
• Sayfa: 405
• ISBN: 9789756006252
• Yayın tarihi: Nisan 2014 (7. Baskı) 
• Goodreads Puanı:  3,67