Çizgilerle Nâzım Hikmet

“Bakacak arkamdan mutfak penceremiz.  Balkonumuz geçirecek beni çamaşırlarıyla. Ben bu avluda bahtiyar yaşadım bilemediğiniz kadar.Avludaşlarım, uzun ömürler dilerim hepinize…”

Hangi gazetedeydi hatırlamıyorum, bilmem kaç kupon karşılığında verilen bir yasaklanan kitaplar seti vardı ve bu kitapta onların arasındaydı. Daha ben doğmadan önce, 1977 yılında Müjdat Gezen’in fikri ile ortaya çıkmış. Her ne kadar bugünkü satış sitelerinde geri planda bırakılsa da çizimlerini yine usta bir tiyatrocu, rahmetli Savaş Dinçel yapmış. Bu kitap sayesinde Savaş Dinçel’in karikatüristliği olduğunu da ilk kez öğrendim.

Çizgilerle Nazım Hikmet, her iki sanatçının da kısa özgeçmişleri ile başlıyor. Ardından yine iki sanatçının bu sefer doğal olarak upuzun özgeçmişleri var. Müjdat Gezen’in kaleme aldığı giriş bölümünden, kendisinin turnede, otobüs yolculuklarında Tom Miks, Zagor ve Teksas okuduğunu öğreniyor, sempatimi ikiye katıyorum. Zaten Nazım Hikmet’in hayatını çizgilerle anlatma fikri de böylelikle ortaya çıkmış. Gerçi bunu ifade ederken “Bu adamlar bana ve benim gibi kim bilir kaç kişiye bu zırvaları ve bu denli kolay okutmanın yolunu nasıl bulmuşlar” gibi bir cümle kursa da görmezden geliyorum.

Öncelikle belirtelim, kitap bir çizgi roman ya da grafik roman havasında değil. Nazım Hikmet ile ilgili olaylar, konular, başkalarının anlattığı hatıralar, başından geçenler, şiirleri vs. daha pek çok şey resimler eşliğinde verilmiş. Bu açıdan çizgi roman gibi değerlendirmek yanlış olur. Çizimler karikatürize, zaman zaman da gazete kupürlerinin üzerine eklenerek çizilmiş. Önsöz’de “Şimdiki (2007) imkânlar olsa çok daha iyisini yapardım.” demiş Savaş Dinçel. Bence bu hali ile çok daha güzel, çok daha emekçi işi.

Tam anlamı ile bir otobiyografi sayılabilir mi emin değilim. Belli başlı olaylara bölünerek anlatılmış.  Bu anlatımlar arkadaşlarının, tanıdıklarının hatıralarıyla, gazete haberleriyle zenginleştirilmiş. Sırasıyla çocukluğu, Atatürkle tanışması, ilk kez Rusya'ya dönüşü, hapse girişi, çıktıktan sonra Rusya'ya kaçması ve ondan sonrası ve tüm bunlar olurken hangi eserleri verdiği anlatılsa da bence bazı bölümler eksik. Mesela ne zaman hapse girdiği belli değil. 1928’de yurda döndü, 10 yıl geçmeden deniyor. 12 yıl yattı, 1950’de genel afla çıktı. 1938 diye hesaplıyorum. Aynı şekilde büyük bir saygıyla bahsettiği, “Ne güzel şey hatırlamak seni” dediği ve bilindiği kadarıyla en güzel aşk şiirlerini yazdığı karısı Piraye Hanım’la neden ve ne zaman ayrıldığı, yine sonrasında evlendiği ve aynı ölçüde özlediği Münevver Hanım’dan ayrılması ile ilgili detaylar verilmemiş. Belki de yaşamının geneli içinde önemli görülmemiş, belki Nazım okuyan adam nasılsa araştırır bulur diye düşünülmüştür.

Sayfalar arasına bolca yerleştirilen şiirlerin de etkisi olsa gerek, anlatım son derece duygulu ve etkileyici. Ben daha önce bu kadar çok Nazım Hikmet şiiri okumamıştım. Gerçekten hepsi birbirinden güzel. Alıntı için hangisini kullanayım şaşırdım. Bunun yanında bir sürü bilmemiz gereken şey anlatılmış. Nazım’ın memleket hasreti çok güzel yansıtılmış. Hele son eşi Vera’yı İstanbul’a götürmeyi ne kadar çok istediğinin anlatıldığı kısım harika.

Bir açıdan, Müjdat Gezen’in tespiti çok yerinde. Yukarıda da yazığım gibi çizgi romanların çok kolay okunduğunu fark eden Müjdat Gezen, Nazım Hikmet’in hayatını çizgilerle anlatmayı seçmiş, çok iyi yapmış. Düz yazı olsa böyle bir kitabı okumaya üşenirdim muhakkak. Buyrun sizlere iç sayfalardan bir iki örnek...

Ön kapakta Savaş Dinçel’in çok anlamlı bir çizimi var. Nazım’ın daktilosundan dökülen hayatlar, insanlar resmedilmiş. Arka kapak ise muhteşem. Bu kitap yüzünden 21 yıl istemi ile yargılanan yazar ve çizerin işbu duruşma sırasında çekilmiş bir fotoğrafları var. Onu da paylaşıyorum. Savaş Dinçel’in bezgin, yorgun bir hali varken, Müjdat Gezen’in yüzünde her zamanki muzır ifadesi var. Kitap zamanında toplatılarak Seka'da hamur yapılmış. uzun bir süre piyasada bulunamamış. Neyse ki orijinal saklamayı başaran Savaş Dinçel sayesinde 2007 yılında bendeki versiyonu yeniden basılabilmiş. Nazım Hikmet Kültür ve Sanat Vakfı yayınlarından çıkan kitabın tüm gelirleri vakfa bırakılmış. Şimdilerde Ka Yayınları’nın edisyonu piyasada. Tam emin değilim ama bazı yerlerde yazı karakteri olarak Nazım’ın kendi el yazısı aynen kullanılmış sanırım. Gerçekten çok zor okunuyor. Onun dışında her şeyi ile kaliteli bir kitap. 

Kitabının özeti, kitabı nasıl, iyi midir, okumalı mıyım, tavsiye, öneri, indir, konusu ne, kim yazmış çok satanlar mutlaka oku kim yazdı kitap roman Nazım Hikmet’in hayatı, şiirleri, eşleri, evlilikleri, Müjdat Gezen, Savaş Dinçel, kitabının özeti, pdf, Nazım Hikmet’in çizgiomanı

)